Tipping Points – Dansen op de Golven

Komend weekend komen gepassioneerde wereldburgers bij elkaar op Terschelling, om op het Springtijfestival samen te werken aan een duurzame samenleving. Het thema is Tipping Points;  het verkennen van punten waarop een beweging van richting verandert. Wat is nodig voor verandering? Voor de transitie naar een duurzame samenleving beschouwt Jan Rotmans, hoogleraar transitiemanagement, de combinatie van microniveau en macroniveau als essentieel. Een ‘pas de deux’, een dans met een vrije beweging. Of zoals het in de Preambule van het Earth Charter wordt verwoord: “Wij zijn gelijktijdig burgers van verschillende naties en van één wereld waarin het locale en mondiale met elkaar zijn verbonden. Iedereen deelt de verantwoordelijkheid voor het huidige en toekomstige welzijn van de menselijke familie en de grotere levende wereld .”

Het veroorzaken van Tipping Points vereist leiderschap, op micro- en macroniveau. Ik zie al veel voorbeelden van dit soort leiderschap die navolging verdienen, zoals op het gebied van energie en landbouw.

Allereerst energie: wereldwijd overstijgen de investeringen in duurzame energie die van fossiele energie sinds 2011. Dit is een gevolg van politiek leiderschap (zoals van de Duitse politicus Hermann Scheer) om deze vorm van energie financieel te ondersteunen. Kolen- en nucleaire centrales worden inmiddels gesloten of stilgezet, beslissingen die ruimte maken voor duurzame energie. De investeringskosten van wind op land zijn inmiddels vergelijkbaar met moderne gasgestookte centrales. En de aanschafprijs van zonnepanelen is 90% gedaald ten opzichte van 10 jaar geleden. Op het moment dat opslag (een tipping point waar hard aan wordt gewerkt) mogelijk is en duurzame energie ‘on demand’ beschikbaar is, zal de transitie substantieel worden. Deze ontwikkelingen op macroniveau worden ondersteund op microniveau die ik om mij heen zie. De wind en zoncoöperaties zoals de Windcentrale en de Eigen Wijkse Energie Coöperatie schieten als paddenstoelen uit de grond en gistermiddag kreeg ik een uitnodiging om mee te denken over de oprichting van een inkoopcoöperatie voor zonnepanelen in Amsterdam-Noord via duurzaam consumentenplatform Nudge. Koning Willem-Alexander heeft gelijk als hij zegt dat onze samenleving omschakelt naar een participatiemaatschappij; het is veel leuker en interessant om zelf mee te doen en het opwekken van je eigen energie gezamenlijk op te pakken.

Dat geldt ook voor de landbouw: de grootste invloed die we op een duurzame landbouw hebben is via ons consumptiegedrag. Gelukkig verandert ons handelingsperspectief, bijvoorbeeld in de dagelijkse boodschappen. Zo heeft de familie IJzendoorn leiderschap getoond door de online Hofwebwinkel op te zetten waar je 100% biologisch kunt bestellen. Het toenemende aantal stops bij ons in Amsterdam Noord is een indicatie dat het klantenbestand snel groeit. Maar biologisch voedsel is enkel te betalen voor de hogere inkomens en de schaalgrootte is nog niet voldoende om op wereldniveau verschil te maken. Deze schaalgrootte zie je wel terug bij leiderschap van voedingsproducenten Unilever en Nestlé. Paul Polman van Unilever laat zien dat het mogelijk is om economische waarde te creëren met maatschappelijke oplossingen in de land- en bosbouw (o.a. thee, palmolie). Hij zich realiseert dat de consumenten niet langer enkel méér willen consumeren, maar behoefte hebben aan producten die zij als gewenst beschouwen. Producten waar de reflectie van de omgeving in is verwerkt. Een goed voorbeeld van reflectie is Peter Brabeck, voorzitter van Nestlé, die geluisterd heeft naar kritiek van buiten en zich nu inzet voor een duurzame huishouding van ons watergebruik. Uiteraard met het doel om Nestlé nog 140 jaar te laten bestaan, maar die zijn uitwerking niet mist omdat Nestlé in samenwerking met andere bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en burgers naar oplossingen zoekt. Een kantelpunt in het denken van twee multinationals die 485.000 medewerkers in beweging zetten en gezamenlijk miljarden klanten hebben. Door ons consumptiegedrag kunnen we op micro- en macroniveau de benodigde innovatie stimuleren.

De onderneming die ik een aantal jaren geleden heb gestart, Double Dividend, belegt kapitaal van klanten in ondernemingen die economische waarde creëren met maatschappelijke oplossingen. Beleggers zoals particulieren, stichtingen, pensioenfondsen en verzekeraars kunnen bijdragen door deze ondernemingen te belonen voor hun inspanningen. Nestlé en Unilever zijn daar voorbeelden van, en beleggingen in duurzame energieparken in Europa, micro-ondernemers of fair trade coöperaties in ontwikkelingslanden. Ondernemingen die leiderschap tonen. Waarvan het management ‘om’ is, die zelf de noodzaak voor verandering hebben gezien en er naar hebben gehandeld.

U en ik kunnen deel uitmaken van deze opkomende golven in duurzame landbouw en energie. Door leiderschap te tonen, zelf initiatieven te starten en te stimuleren. We kunnen samen een golf in beweging brengen als consument, particuliere belegger of pensioendeelnemer en daarmee micro- en macrobewegingen stimuleren en ondersteunen. Een pas de deux, waarin het heerlijk vrij bewegen is en eigen keuzes gemaakt worden waar we van blijven groeien. Bewust van je eigen beweging en de plek die je inneemt in het universum. Geniet ervan.