Samen met @ÖIEW en @ASPEA start Worldconnectors het Eramus+ project Knowlegde exchange of Earth Charter initiatives for youth empowerment and sustainability. Aan de hand van trainingen in Portugal en Nederland/Duitsland zullen we de deelnemers handvatten en methoden meegeven om in hun werk met jongeren het Earth Charter verder te verspreiden. Voor meer informatie bekijk de Brochure KEYS.
Ook vind je op deze website informatie over het KEYS project.
Op vrijdag 22 december organiseerden we de meet & greet / kerstborrel.
We troffen elkaar in de gezellige woonruimte van het KIT die we kerstig hadden versierd. We spraken met elkaar over afgelopen jaar en aankomend jaar onder het genot van een hapje en een drankje.
We speelden een quiz over duurzaamheid, de Worldconnectors en over 2023. We raakten hierdoor in gesprek over economische groei, fast-fashionbedrijven en een mogelijk milieustrafhof.
Het was een gezellig samenzijn. Fijne jaarwisseling gewenst aan allen.
Op 27 oktober 2023 vond de Roundtable met als thema Peace & Security plaats.
De samenwerking met De Haagse Hogeschool / The Hague University of Applied Sciences en de studenten van de minor Making Peace Not War, was ontzettend succesvol!
Zie hieronder de video over de dag gemaakt door Chiel Eijt!
Hieronder een kort verslag van de dag:
We trapte de dag af met de prachtige film van Marijke Kodden over de KIVA ceremonies gevolgd door interessante en kritische vragen van onze Worldconnectors en studenten.
Na een kleine pauze nam Caecilia Johanna van Peski het woord. Zij sprak onder andere over haar eigen ervaringen in haar professionele carrière. Daarnaast gaf Caecilia een mooi overzicht van bestaande wetenschappers en hun theorieën wat betreft internationale vrede. Bijvoorbeeld Juval N. Hariri die een boek schreef over 21 lessen voor de 21e eeuw. Daarnaast benoemde ze Gro Harlem Brundtland, zij was de eerste vrouwelijk premier van Noorwegen. Ze hield zich veel bezig met duurzame ontwikkeling en is daarnaast ook hoofd van de WHO geweest, een inspiratie voor de studenten! Caecilia hield het interactief, wat regelmatig tot boeiende vragen en gelach van de studenten leidde.
Na al het luisteren en kijken gingen we over tot het interactieve gedeelte. Een heuse simulatie van vredesonderhandelingen! De studenten en de Worldconnectors werden aan elkaar gekoppeld en vormde samen zo een van de partijen aan de onderhandelingstafel. Uitstekend geleid door Christa Meindersma en Pieter Lossie als chairpersons werden er compromissen gesloten tussen de Inheemse Wisdomkeepers, verschillende partijen en de International Court of Justice. Ook inheemse tradities en rituelen kwamen aan bod op initiatief van de groepjes die de Wisdomkeepers vertegenwoordigden. Dit zorgde voor harmonie tussen de verschillende partijen en spontane momenten.
De soms ingewikkelde onderwerpen van de dag kwamen mooi samen tijdens deze simulatie.
Nadat de eerste stappen richting vrede gezet waren door de uitstekende samenwerking tussen de studenten en de Worldconnectors, was er nog een afsluitende borrel. Er werd onder het genot van een hapje en een drankje nagepraat tussen de studenten en de Worldconnectors over de onderwerpen van de dag en diverse toekomstplannen.
Wij kijken uit naar de volgende Roundtable!
Op dinsdag 26 september vond de SDG Action Day plaats. Deze dag was onderdeel van de SDG Action Week, georganiseerd door SDG Nederland. Met het thema ‘Act Together Now’, werden iedereen opgeroepen om in actie te komen, om zo de wereld te veranderen!
Tijdens een enorm inspirerende dag met sprekers als Ahmed Marcouch, Laura de Grave en Paul Schenderling, was ook Worldconnectors aanwezig om mensen in actie te brengen. Zo gingen we met aanwezigen in gesprek over rechten voor de natuur, en de relatie tussen mens en natuur. Dit aan de hand van voorbeelden van onze Worldconnectors:
Op 29 juni 2023 vond de viering van Earth Charter Day plaats op Landgoed Zonheuvel, tevens de roundtable Our Common Agenda. Het was een mooie, inspirerende bijeenkomst. De link naar het verslag van deze dag is hieronder te vinden:
Verslag Earth Charter Day 2023
Op dinsdag 16 mei organiseerde Worldconnectors in samenwerking met Studio Zeitgeist de dialoog Power to the Planet. Deze avond zou tegelijkertijd een follow-up zijn van het project Power to the Planet, de lancering en try-out van het gelijknamige bordspel, én een opstap voor nieuwe ideeën om innovatieve acties te bedenken om samen mee aan de slag te gaan.
Vanaf 18:30 waren de deelnemers welkom bij designtempel @droog in hartje Amsterdam, om samen van een heerlijke maaltijd te genieten. Tijdens dit diner werden alvast de spelregels voor het bordspel uitgedeeld, allemaal ter voorbereiding van wat nog gaat komen.
Rond 20:00 was het zover, de deelnemers werden gevraagd om plaats te nemen aan een van de vier tafels waarop het bordspel Power to the Planet klaar stond. Na een korte inleiding van Rindert de Groot, de moderator van de avond en tevens het brein achter het bordspel, werden een aantal vragen aan de deelnemers gesteld om te bepalen hoe de wereld van het spel eruit zal zien.
Als eerste wilde Rindert weten of het spel plaats zal vinden in 2030 of 2050, logischerwijze hoe verder in de toekomst hoe chaotischer en extremer het spel zal zijn. De groep gaf gelijk een sterke voorkeur voor 2050. Vervolgens moest er bepaald worden hoe de mondiale overheid eruitziet in 2050: is een dictator aan de macht of gedijt de democratie? Is dit in combinatie met een unipolaire of multipolaire situatie? Aan de hand van meeste stemmen gelden werd besloten dat in 2050 er een mondiale democratie bestaat waarin er meerdere machtscentra zijn. Tot slot, wilde Rindert weten of de aanwezigen verwachten dat er in deze situatie complete klimaat chaos zou zijn, of dat de situatie redelijk rustig en stabiel zou zijn. Weer kiest de groep voor het meest extreme: het klimaat zal in totale ontreddering verkeren.
Vanuit deze startwereld zal het spel deze avond gespeeld worden en tijdens het ontwerpen van de revolutie moeten deze factoren in het achterhoofd gehouden worden. Ook betekenen deze keuzes dat er geen mondiaal revolutionair comité is om de grote lijnen uit te zetten, en in plaats daarvan bepaalt iedere groep het eigen pad.
Rindert legt uit dat we elk bord moeten zien als een stad en ommeland in een eigen uithoek van de wereld, waar bebouwing, water en natuur aanwezig zijn. Elke stad mag het eigen plan trekken over hoe ze om zullen gaan met de wereld van 2050. Dit plan zal worden opgesteld aan de hand van het spelmechanisme. Na enige aanvankelijke verwarring, beginnen de vier groepen met het spelen van het spel. Vanuit hier ontstaan levendige discussies over hoe de wereld van 2050 eruitziet en over onderliggende waarden die een toekomstige revolutie zou moeten hebben.
Na ongeveer een uur gespeeld te hebben, geeft Rindert aan dat over een paar minuten Code Blauw gegeven zal worden, waarna het spel ten einde komt en we bij elkaar komen in het centrale revolutionaire comité om de uitkomsten van het spel te bespreken.
En inderdaad, een paar minuten later, verschijnt Code Blauw in de vorm van blauw-gekleurde cocktails die uitgedeeld worden onder de deelnemers. Op dit moment bedankt Rindert de deelnemers voor het komen, en neemt hij afscheid van zijn collega’s van Studio Zeitgeist. Ook verzorgt hij, samen met drie collega’s, een optreden in een koor.
Na deze korte toast vertellen de vier groepen over het verloop van hun spel. Het eerste team heeft besloten een regeneratief landbouwsysteem te introduceren, rechtspersoonlijkheid te geven aan ecosystemen en hervormingen door te voeren in het economische systeem zodat een basisinkomen mogelijk wordt. Ondanks deze nieuwe maatregelen eindigen ze toch met veel geld, ze hebben namelijk de bank van een nabijgelegen stad (de tafel naast ze) beroofd. Tegelijkertijd hebben ze ook twee diersoorten kunnen redden.
Het tweede team had een vergelijkbare strategie: ze begonnen chaotisch en hebben geprobeerd zo veel mogelijk geld te bemachtigen door hun eigen bank te overvallen. Hierdoor bezaten ze plots veel geld, maar er was eigenlijk geen plan over wat hiermee te doen. Dus, geld hebben ze afgeschaft en besluiten worden vanaf nu genomen door open onderhandeling en discussie.
Het derde team had een andere aanpak. Zij zijn begonnen met het stellen van twee doelen: het introduceren van regeneratieve landbouw en het invoeren van een basisinkomen. Vanuit daar hebben ze de waarden benoemd die hierbij horen en op die manier terug geredeneerd. Ook deze groep heeft twee bedreigde diersoorten gered.
In het laatste team lag de focus op onderliggende waarden waarop gebouwd moet worden voor de aankomende revolutie. Een gevoel van gemeenschap en eerlijkheid zou de basis moeten zijn, en het belang van inheemse kennis moet worden herkend. Er wordt opgemerkt dat dit ook aansluit bij de kernboodschap van Power to the Planet: de revolutie moet eerst gewonnen worden verklaard voordat je daadwerkelijk de revolutie kunt bouwen. In andere woorden, je moet eerst een andere toekomst voor kunnen stellen voordat die toekomst daadwerkelijk gerealiseerd kan worden.
Op woensdag 5 april vond de tweede Roundtable van 2023 plaats genaamd Lineaire lusten: nieuwe waardenmodellen voor leiderschap. Deze avond werd gehouden op locatie bij Butterfly Works, Amsterdam, waar, onder het genot van een Libanese maaltijd verzorgd door Le Sud, een innoverend en inspirerend programma op de planning stond.
Centraal bij deze Roundtable was het toepassen van de psychoanalyse op het oude waardesysteem, om op die manier met de oude patronen van lineaire economieën geconfronteerd te worden, en misschien zelfs het doorbreken van deze patronen om zo nieuwe waardenmodellen te ontdekken. Met dit doel in het achterhoofd trapte Marieke Rietbergen het inhoudelijke deel van de avond af met een introductie van het onderwerp. Vervolgens nam psychiater Maurits Nijs ons mee in de ideeën uit de psychoanalyse over lineaire lusten: Kunnen deze nou wel of niet als een verslaving gezien worden? Het hoogtepunt van de avond was het speculatief behandelen van twee casussen door middel van een opstelling. De eerste casus, ingebracht door Eva Helmond, was geïnspireerd op de Extax gedachte, waarbij werk niet wordt belast en welke vergezichten dat oplevert in banen, waarden en leiderschap. Ilyes Machkor verzorgde de tweede casus die betrekking had op de afval- en grondstoffenstromen van een provinciaal ziekenhuis. Aan het einde van de bijeenkomst gaf Herman Mulder zijn blik op lineaire lusten.
Benieuwd hoe de avond verder verlopen is? Lees dan vooral door voor een uitgebreid verslag van deze Roundtable.
Begin van de avond
Na het nuttigen van een Libanese maaltijd, namen de aanwezigen plaats in de ruimte, waar Veronique Swinkels namens het bestuur een welkomstwoord hield. Ze benadrukt dat deze Roundtable een experiment is binnen Worldconnectors, om te kijken of opstellingen kunnen bijdragen aan het versnellen van verduurzaming. Op die manier past dit ook echt bij Worldconnectors: onderzoeken hoe het gesprek kan worden aangegaan om op die manier ideeën te creëren die mee kunnen worden genomen in het dagelijkse werk van Worldconnectors.
Vervolgens overhandigt Veronique het woord aan Marieke Rietbergen. Marieke vertelt over het algemeen veranderend tijdperk. Ze geeft aan dat we uit een tijd komen van lineair denken, dat ontstaan is tijdens de industriële revolutie. In deze manier van denken proberen we elk probleem in stukjes te hakken en die individuele stukjes op te lossen of efficiënter te maken. Tijdens dit proces staat maar één waarde centraal: winst maken. Eindeloze groei is het enige wat telt. Hoe gaan we dan naar een systeem van meerdere waarden, waarin groei niet meer het middelpunt van alles is?
Rondom deze oude waarden, in stukken hakken en groei, is alles in de wereld ontworpen. Dit beïnvloedt ook het gedrag van de mensen die in deze wereld leven. Het vasthouden aan het oude systeem levert fijne prikkels en beloningen op. Dus, als je het oude systeem wil veranderen, moet je ook de waarden, en de ontwerp keuze die daarop gebaseerd zijn, veranderen. Dat is niet makkelijk, controle houden en het willen van steeds meer zit allemaal in ons, en het is moeilijk om dat los te laten. Bijna iedereen krijgt een fijn gevoel van het openen van een nieuw Apple-product, en we hebben altijd geleerd dat vermogen hebben een gevoel van veiligheid geeft. Maar is dit wel zo? Geeft altijd meer hebben en meer willen wel veiligheid?
Marieke vervolgt haar presentatie met de vraag: wat voor emoties en wat voor prikkels zitten in het oude systeem die erg lekker zijn? Denk bijvoorbeeld aan het gevoel van controle die een machtpositie kan geven. Dat zijn dingen die status en ego brengen en dat past helemaal binnen het lineaire systeem. Want, als je een circulair systeem hebt, gaat het juist om samen alles doen, om het ervoor zorgen dat iedereen meekomt en om te leven met meerdere waarden. Dit is veel ingewikkelder dan lineair leven, en de simpelheid van lineair is juist lekker: het werkt verslavend.
Als het gaat om gedragsverandering, zijn het de mensen die weten hoe je van een verslaving afkomt die weten waar te beginnen. Dit betekent dat we de mensen uit de psychoanalyse nodig hebben om verandering teweeg te brengen. Of, zo ging de redenering van Marieke ten minste. Maar, ze geeft aan dat, toen ze dit met een psychiater besprak, die er hele andere ideeën op na hield. Hierom, is het dus interessant om psychiater Maurits Nijs aan het woord te laten.
Lineaire lusten: verslavend of niet?
Maurits neemt het woord over. Hij geeft aan dankbaar te zijn voor de uitnodiging om hier te komen spreken, maar dat hij in eerste instantie niet helemaal overtuigd was van het idee om groei te vergelijken met verslaving en hij vraagt zich ook af of hij wel de juiste persoon is om hierover te spreken. Dus, ook al is er wel begrip voor de redenering, begint Maurits zijn verhaal met vier redenen waarom de metafoor van de verslaving niet geschikt is in zijn opinie als psychiater.
Ten eerste, moet er voorzichtig worden omgegaan met het medicaliseren van sociale problematiek. Door dit te doen kan de oorzaak van een probleem ook worden afgeschoven. Dit is dan ook het tweede punt: Door groei een verslaving te noemen, kun je machtsstructuren camoufleren. Niet iedereen draagt namelijk op dezelfde manier bij aan vervuiling, en door de metafoor van verslaving te gebruiken worden de echte boosdoeners verhuld. Daarnaast, door groei een verslaving te noemen, wordt het makkelijk om het probleem op een ander af te schuiven. Het is niet ik, of wij, die verslaafd zijn, maar het is de ander. De vierde, en laatste, reden waarom de vergelijking niet op gaat, is omdat als je het hebt over patiënten die verslaafd zijn, de behandeling begint op het moment dat de patiënt realiseert dat de verslaving een echt probleem is. Maar mensen die steeds meer willen hebben, voelen helemaal geen lijdensdruk en hebben dus ook geen reden om te veranderen.
Desondanks deze bezwaren, wil Maurits toch een bijdrage leveren. Hij geeft aan dat mensen erg ingewikkeld in elkaar zitten, en dat de kwetsbaarheid van de mens en de kwetsbaarheid van het goede diep met elkaar verbonden zijn. Hierdoor is het misschien interessant om voor te stellen de homo economicus en de rationale keuze niet achter ons te laten, maar er anders naar te kijken. Mensen maken altijd inschattingen en nemen op basis daarvan beslissingen. We zijn er altijd vanuit gegaan dat beslissingen gebaseerd zijn op feiten, maar als psychiater kijkt Maurits daar anders tegenaan. Keuzes worden gemaakt op basis van het beeld dat we hebben van de waarheid, en dan vooral vanuit het idee dat we controle moeten uitoefenen op de werkelijkheid. Als zaken goed gaan, veronderstellen we dat dat komt door ons toedoen, terwijl als zaken slecht gaan, dan wordt vaak de schuld verschoven, want slecht nieuws brengt onze controle in twijfel. Daarbij komt dat als je een actieve keuze maakt, het risico (op verlies van controle) groter lijkt. Jij maakt ten slotte een keuze en als het dan fout uitpakt, is dat jouw fout. Geen actieve keuze maken, betekent dat de eventuele slechte uitkomst van die keuze afgeschoven kan worden op de omgeving. Dit geldt ook voor onze keuze om het goede of foute te doen; zolang iemand geen actieve keuze maakt, kan de schuld altijd op een ander worden afgeschoven.
Verder, om terug te komen op lineaire lusten, kun je je afvragen of het verlangen naar oneindige groei wel een innerlijke drive is. Stel je wilt een nieuwe SUV kopen, wil je dat dan omdat het een verlangen is dat vanuit jezelf komt? Of heeft de buurvrouw toevallig net een SUV gekocht? Waarom dragen mensen die van rap houden vaker een wapen? Niet omdat ze daarnaar verlangen vanuit hunzelf, maar juist omdat ze dat zien bij anderen. De drang naar meer en meer groei wordt bepaald door anderen: door modellen. Hierin kan de pers ook een belangrijke rol spelen: Het promoten van goede modellen en het bestrijden van fake nieuws kan doorslaggevend zijn in de duurzame transitie. Daarnaast, geeft Maurits aan, zou het aanpakken van de allerrijkste een prioriteit moeten zijn. Ook moeten we zorgen dat de lijdensdruk van grote vervuilers toeneemt.
De casussen
Na plenair de presentaties gehoord te hebben, worden de aanwezigen opgesplitst in twee groepen. Het idee is dat elke groep een casus speculatief gaat doordenken door middel van een opstelling.
Afval- en grondstoffenstromen in de zorg
De eerste casus is aangebracht door Ilyes Machkor en betreft het gebruik van grondstoffen in ziekenhuizen. Ilyes vertelt dat ziekenhuizen in Nederland jaarlijks 350 miljoen kilo aan afval produceren en dat ze daarmee verantwoordelijk zijn voor ongeveer zeven procent van de CO2-uitstoot. Deze enorme aantallen zijn mogelijk, omdat de zorgproducten die in Nederlandse ziekenhuizen worden gebruikt voor 90% single-use producten zijn. Na een keer gebruikt te zijn, worden materialen onder het mom van veiligheid weggegooid. Vervolgens worden de afvalverwerkers betaald om al dit afval weg te werken. Waardoor ziekenhuizen eigenlijk altijd twee keer voor hun grondstoffen betalen: een keer bij aankoop en een keer bij afvalverwerking. Ilyes stelt voor om een provinciaal systeem op te zetten, waarin ziekenhuizen een grondstof leverancier worden. De vraag voor de opstelling is dan ook om in beeld te brengen welke krachten er spelen in de provincie die het aanpakken van de afvalberg tegenwerken.
Met dit in gedachte ging de ene helft van de deelnemers aan de slag in de opstelling onder begeleiding van Marieke. De eerste rol die naar voren stapte was de rol van Verspilling, het gevoel hierbij was heel duidelijk Angst. Verspilling is bang: bang voor tekorten in het nieuwe systeem. Angst staat dan ook weggedoken in de hoek van de ruimte. De volgende speler die het veld betreedt is Ondernemerschap. Ondernemerschap voelt zich juist oplossingsgericht en is enthousiast over de toekomst, al wordt dit gevoel niet gedeeld. Angst kruipt verder weg in de hoek, en de Arts die tot het veld toetreedt is bang dat het menselijk welzijn uit het oog wordt verloren.
Vervolgens stapt Grondstof naar voren en voelt zich niet gezien. Grondstof is zo waardevol, zonder Grondstof is de mens niets, maar toch is er zo veel verspilling. Voor Angst voelt dit confronterend, waardoor de verkramping alleen maar erger wordt. De Arts wil goed zijn voor Grondstof, en zoekt een compromis, maar weet Ondernemerschap maar moeilijk een plek te geven hierin. Dan stapt de Natuurverdediger de cirkel in, en gaat pal voor Grondstof staan. Vervolgens zegt de Natuurverdediger te spreken voor Grondstof en alert te zijn op de dominante positie van de mens in dit verhaal. Grondstof schrikt hiervan, en geeft aan liever naast elkaar te staan.
Een nieuwe kracht, Energie, doet mee en positioneert zichzelf buiten de cirkel, om zo goed toe te kunnen kijken. Voor Energie voelt deze discussie geweldig. Zolang Angst, Grondstof, Arts en Verdediger met elkaar proberen te onderhandelen, kan Energie maar door blijven branden op de verspilling van grondstoffen. Tegelijkertijd zet de Arts een stap richting Grondstof, nog steeds op zoek naar een oplossing. Grondstof geeft aan dit onprettig te vinden en zet een stap achteruit.
Vanaf de rand van de cirkel wordt opgemerkt dat er weinig beweging is. Iedereen weet vanuit de eigen positie hoe het zou moeten, maar niemand lukt het om anderen hierin mee te krijgen. Dit is duidelijk een oud patroon, waarin het vertrouwen ver te zoeken is. Na deze opmerking, stapt de Verbinder de cirkel in, en gaat pal in het midden staan om zo op zoek te gaan naar contact en compromis. De Arts springt hier gelijk op en probeert een plan te smeden met de Verbinder. Ondertussen lijkt de enige winnaar in dit verhaal Energie, want terwijl er wordt gediscussieerd worden steeds meer grondstoffen gebruikt.
Tijdens de nabespreking van de opstelling wordt duidelijk dat dit een goede reflectie blijkt van het speelveld in het ziekenhuis. De Arts kan zich maar moeilijk verhouden en Verspilling en Grondstoffen kunnen niet nader tot elkaar komen. Omgaan met de Angst is ook een moeilijke vraag: Moet de angst centraal blijven staan? Of zou het beter zijn om juist de angst aan de kant te zetten? Wat vooral duidelijk is geworden door deze opstelling is dat er een mismatch bestaat tussen de waarden van het oude en nieuwe systeem, wat de transitie moeilijk maakt. Zeker wanneer er nog een erg sterk anker is in het oude systeem, waarin de oude waarde van het meer hebben voor het individu centraal blijft staan is het moeilijk om nieuwe waarden te creëren.
Belasting verschuiving
De opstelling
De andere casus die op deze Roundtable aan bod kwam was ingebracht door Eva Helmond. Hierin stond de hoge belasting op arbeid en de lage belasting op grondstoffen centraal. Hierdoor wordt verspilling erg makkelijk en goedkoop gemaakt. Dit zorgt ervoor dat door toedoen van ons belastingstelsel er bepaalde dynamieken spelen die vervuiling erger maken, terwijl outsourcing en automatisering in de hand worden gewerkt. Maar, in een gewenste toekomst zouden we dit graag anders zien. Een hogere belasting op grondstoffen zou samengaan met het zien van mensen als creatieve bronnen, terwijl tegelijkertijd een betere leefomgeving gecreëerd wordt. De vraag binnen deze casus is dan ook wat zo’n verschuiving kan betekenen voor werk.
Met deze casus ging de andere helft van de deelnemers aan de slag. De opstelling begon met Gewenste Toekomst en Pakket Maatregelen. Ze gaan naast elkaar staan, voeten wijzend naar elkaar. Vanuit een gevoel van verbondenheid legt Gewenste Toekomst een hand op de schouder van Pakket Maatregelen. Maatregelen voelt nog enige discomfort door het onzekere. De hand van Gewenste Toekomst voelt echter ondersteunend.
De opstelling voelt niet compleet. Het huidige systeem is gebaseerd op het aangaan van schulden, dit moet dus meegenomen worden als we kijken naar de toekomst. Schuld, of schuldgevoel, wordt nog niet erkend. Schuld stapt de cirkel in en gaat tussen Gewenste Toekomst en Pakket Maatregelen staan. Door de stevige houding die Schuld aanneemt presenteert hij zichzelf als een waar obstakel. Pakket Maatregelen stapt echter om Schuld heen, om zich weer naast Gewenste Toekomst op te stellen. Onbegrip sluit zich aan in de cirkel. Onbegrip is erg groot en leeft bij het gros van de mensen. Onbegrip is een uiting van de goed bedoelende, bezorgde burger die niet een goed overzicht heeft van de maatregelen. Op een afstandje van Pakket Maatregelen en Gewenste Toekomst zit Onbegrip op de grond. Dan sluit ook Status Quo zich aan zin de cirkel, die een brede, ruimte opvullende houding aanneemt. Bij Schuld roept Onbegrip een gevoel van euforie op.
Er wordt opgemerkt dat Onbegrip goede intenties heeft en dat het van belang is dat deze groep geholpen wordt. Dit gebeurt door Verbinding. In de cirkel hurkt Verbinding tussen Onbegrip en Gewenste Toekomst en maakt een fysieke verbinding met beiden wat een emotionele verbinding weergeeft. Deze verbinding is cruciaal, in plaats van een houding gebaseerd op “wij weten het en zij niet”, kan er door verbinding samen stappen worden gemaakt. Van belang hierbij is het Verhaal Vertellen, dan wel door aan de hand van media, als educatie.
Vanaf de rand van de cirkel wordt opgemerkt dat Status Quo met de rug naar iemand toegekeerd staat en Gewenste Toekomst blokkeert. Onbegrip is wel goed zichtbaar. Dit wordt gezien als een mooie representatie van de huidige situatie. Ook is er een gevoel dat er zingeving en een prikkel mist. Maatregelen alleen zijn niet genoeg om de Gewenste Toekomst te bereiken.
Utopie en dystopie
Een aantal zaken komen naar voren nadat de groep uiteen is gegaan in kleine groepjes om de utopieën en dystopieën te bespreken van de gewenste toekomst, waarin de maatrelen zijn ingevoerd, werk goedkoper is, er nieuwe banen bij komen en er ook banen verdwijnen, en er goed voor de natuur wordt gezorgd.
De utopie is een plant-based society, waarin er eerlijke verdeling is, vermogensbelasting en natuurbescherming. In de utopie is onze relatie met spullen anders. We erkennen de tijdelijkheid en vergankelijkheid van spullen, de realisatie bestaat dat we in ons korte leven spullen in bruikleen hebben, dingen zijn dus nooit inherent verbonden aan een persoon, maar lenen en delen staat centraal. Goedkopere arbeid zal zorgen voor verwondering van en empathie met elkaars expertise. Ieders expertise zal ook gestimuleerd worden omdat het makkelijker is goed betaald te krijgen. Er is hierdoor meer ruimte tot het zijn en doen wie je bent. Bepaalde banen zullen overbodig worden, zoals marketing. Banen in zorg en onderwijs zullen floreren. Technologie wordt cruciaal voor circulariteit, zo zal er meer kennis komen over stoffen, bijvoorbeeld. Een basisinkomen wordt ook gezien als plausibel in de utopie. Door het goedkoper zijn van arbeid is tijd minder dwingend. Dit zal een positieve invloed hebben op de verbintenis binnen lokale gemeenschappen.
De utopie kan ook doorschieten. Wat gebeurt er als we in een dystopie terecht komen? Er zijn veel mensen op de aarde, en door vergrijzing steeds minder mensen die werken. Door de verminderde tijdsdruk zullen we minder productief zijn. Door verhoogde belasting op materialen zal alles duurder worden. Ook zal het kunnen leiden tot verhoogde criminaliteit, bijvoorbeeld het jatten van grondstoffen.
Plenaire terugkoppeling
De casus van Eva heeft (nog) niet kunnen ontwikkelen tot een happy end. Voor nu verdragen we de huidige situatie. De bespreking van de utopie en dystopie gaf veel handvatten om op een alternatieve manier te kijken naar de situatie. Een punt om mee te nemen is het belang van verbinding.
Ilyes noemt dat de opstelling de huidige situatie heeft weten uit te diepen. De opstelling heeft inzicht gebracht hoe diep emotioneel het onderwerp ligt. Er waren spanningen tussen patiënten belang, de natuur en de arts. Het is belangrijk om het gesprek over angsten te kunnen voeren, iets wat nog niet gebeurt in de huidige situatie. Het rationele wordt verward met emotie, er worden twee gesprekken door elkaar heen gevoerd.
Reflectie door Herman Mulder
Herman Mulder geeft aan dat het een buitengewoon inspirerende avond is geweest. Hij is 50 jaar geleden begonnen met zijn loopbaan. De eerste 25 jaar stond in teken van geld en olie, tot hij een wake-up call kreeg. Iedereen heeft zo’n wake-up call nodig, dan volgt verandering. Herman noemt de visie van Martin Luther King: hij had een droom, geen nachtmerrie. Dit is een belangrijke instelling om te hebben.
Maurits vertelde over verbintenis van de kwetsbaarheid van de mens en de betrekkelijkheid van het goede. Herman sluit hierop aan, en noemt dat je ook in die kwetsbaarheid het goede kunt uitvoeren. Maar dit doe je niet alleen. Het gesprek aangaan met degene die je niet begrijpt is het begin; iedereen aan de tafel krijgen betekent dat je de wedstrijd al bijna hebt gewonnen. Hij vertelt over een ervaring waar dit uit is gebleken. Door met de concurrent samen te komen is duidelijk geworden dat er met verschillende lenzen naar hetzelfde probleem werd gekeken. Uiteindelijk is er dus een common cause waar samen aan gewerkt kan worden.
Herman breidt verder uit over wat er nodig is voor een systeemverandering. De huidige macht ligt bij twee partijen; de overheid en pensioenfondsen. De overheid is verantwoordelijk voor regelgeving en het bruto nationaal product binnen deze systeemverandering. De pensioenfondsen hebben een wettelijke en statutaire verplichting aan toekomstige generaties. Afgelopen jaren, desalniettemin, is er niet geïnvesteerd in deze toekomstige generaties. Het is van belang dat er een handelingsperspectief wordt gegeven aan het bedrijfsleven en de toekomstige generaties. De macht moet hierbij naar de kwetsbaarheid van de mens en de betrekkelijkheid van het goede. Cruciaal hierin is het koppelen van een stuk eigenbelang en realisme.
Dinsdagavond 14 februari was de laatste, in de reeks van drie, Earth Charter Deep Dive sessie. Online door middel van gesprekken en presentaties werd steeds dieper ingegaan op het Earth Charter (EC), georganiseerd naar aanleiding van de fusie van Worldconnectors en Earth Charter Nederland. Op deze Valentijn avond stond de praktische implementatie van de EC waarden centraal en gingen Veronique Swinkels en Alide Roerink in gesprek met Michel Scholte (True Price/Impact Institute), Wim Oolbekkink (Landgoed Zonheuvel) en Monique van Dam (One World Citizens).
Kon je er de 14e niet bij zijn? Zie hieronder de opname van de Deep Dive of lees verder voor het verslag.
Na een kort welkomstwoord van Veronique en Alide, worden de gasten uitgenodigd om zichzelf te presenteren en een stuk voor te lezen uit het EC dat hun inspireert. Net zoals bij de vorige sessies, wordt gevraagd om in de chat woorden te delen die er voor de deelnemers uitspringen. Veronique begint en legt uit dat ze gekozen heeft voor de eerste pijler van het EC (“Respect en zorg voor alle levensvormen”), specifiek het vierde principe: “Stel de rijke schatten en de schoonheid van de Aarde veilig voor de huidige en toekomstige generaties.” Dit benadrukt voor haar de onderliggende waarden van het gehele EC, en dient als inspiratie voor het Lab Toekomstige Generatie (LabTG).
Hierna neemt Michel Scholte het woord en legt uit dat hij hier is vanwege zijn betrokkenheid bij True Price/Impact Institute. Niet verrassend, haakt zijn missie het meeste aan op principe 7D van het EC: “Verwerk de totale milieukosten en sociale kosten van goederen en diensten in de verkoopprijs en stel consumenten in de gelegenheid producten te herkennen die voldoen aan de hoogste sociale- en milieunormen.” Dit is wat True Price doet: het zoeken naar de echte kosten. En het is belangrijk om dit gecodificeerd te hebben in een breed geaccepteerd document.
Als derde is de beurt aan Monique van Dam (One World Citizens). Zij geeft aan geraakt te zijn door de rode draad van het document en dan met name wat verwoord is in principe 2: “Draag zorg voor alle levensvormen, met begrip, compassie en liefde.” Ze legt uit dat ze al jaren bezig is met werk rondom de SDGs, maar nog niet zo lang betrokken is bij het EC. Toen ze het EC las, vond ze dit document zo alomvattend dat ze gelijk herkenning voelde. Met name het idee van het centraal stellen van de levensgemeenschap noemt ze als belangrijk.
Tot slot, vertelt Wim Oolbekkink dat hij geraakt is door het preambule van EC. De universele verantwoordelijkheid, van lokaal tot globaal, spreekt hem aan en is ook iets wat hij steeds probeert te doen in zijn werk. Het combineren van het conceptuele van het EC en de SDGs en het lokaal implementeren: Think global, act local dus.
True Price/Impact Institute
Na de warming-up en introducties, is als eerste de beurt aan Michel om te vertellen over hoe hij het EC verwerkt in zijn werk bij True Price/Impact Institute. Alide leidt in met de vraag hoe de relatie precies zit tussen True Price en het EC. Michel legt uit dat het EC de fundering is voor de manier waarop er naar de wereld wordt gekeken bij True Price en het EC functioneert dus als het ethische kompas van de organisatie. Ook de rechten van de mens staan centraal bij True Price, maar Michel merkt dat dat verdrag te kort komt, bijvoorbeeld rondom het eigendomsrecht. In die zin is dan het EC een goede aanvulling op de rechten van de mens, en is een volgende stap hierin die beter past bij hedendaagse dilemma’s en vragen.
Vervolgens vraagt Alide hoe ze noties, zoals spiritualiteit, uit het EC omzetten naar meetbare waarden. Dat is ten slotte iets wat moet gebeuren als je de true price wilt berekenen. Michel antwoordt dat als je een bepaalde score wilt toetsen op een schaal, die schaal altijd normatief is. Ook als je daar onbewust van bent, is de schaal nog steeds gebaseerd op bepaalde normen. Wat het EC voor ons doet, is dat het de waarden waarop wij onze schaal bepalen expliciet formuleert. Als je dit weet, kun je vervolgens ook bepalen wanneer iemand afwijkt van de norm en ze daarvoor verantwoordelijk houden. Dat is wat wij met het EC en de rechten van de mens doen, we toetsen aan die normen.
Landgoed Zonheuvel
Veronique stelt Wim dezelfde 1e vraag: Op wat voor manier kom je het EC tegen in je werk en hoe vertaalt zich dat naar Zonheuvel? Wim vertelt dat hij het EC nooit actief opgezocht heeft, maar dat het op een dag verscheen op Zonheuvel. Toen hij eenmaal wist van het bestaan ervan, is hij er steeds verder betrokken bij geraakt. Hij vindt met name het besef belangrijk dat je wel een actieagenda kunt hebben, maar als die actielijst niet verankerd is in een waarden agenda, is het slechts een checklist die afgevinkt moet worden, ofwel terug naar de orde van de dag. Dat het meer moet zijn dan alleen een actie spreekt hem dus erg aan, en altijd als hij nu iets organiseert, is dat dan ook gekoppeld aan het waarde systeem van EC.
Veronique onderbreekt om te vragen hoe iemand die mee doet aan een activiteit dan zou weten dat die inspiratie van EC erin zit. Wim geeft aan dat een belangrijk deel is het simpelweg vertellen over- of letterlijk vermelden dat- een activiteit geïnspireerd is door het EC. Dit trekt mensen aan en maakt ze nieuwsgierig. Een voorbeeld is het initiatief van Peter Akkermans, dat een stuk bos op het landgoed heeft gekregen om het idee van rechten van de natuur te onderzoeken. Het is heel fijn om in zo’n omgeving na te denken over rechten voor de natuur en tegelijkertijd ook die natuur te ervaren. Een ander voorbeeld is Winter en Zomer Vertelpodium, waarin altijd Earth Stories meegenomen worden. Ook de Toekomststoel is interessant, zeker bij het bedrijfsleven.
One World Citizens
Alide het woord weer over en vraagt aan Monique of ze wat wil vertellen over haar NGO ‘One World Citizens’ en de relatie tot EC. Monique begint met het vertellen over de start van One World Citizens, hoe dit eerst online werd georganiseerd om jongeren vanuit de hele wereld hun ideeën te laten uitwerken. Wat volgt is een hoopvol verhaal dat laat zien dat care for the community of life de wereld nog niet uit is.
Een voorbeeld is het verhaal van Augustine Lenamoe uit Kenia, waar het door droogte al drie jaar niet geregend had. Dit zorgde voor veel ellende, maar toch, onder het motto no one left behind, wilde hij een school opstarten. Hij slaagde erin om 200 kinderen naar school te krijgen en te voorzien van een maaltijd per dag. Het volgende deel van zijn plan is om bomen te planten bij de school, maar daarvoor heb je natuurlijk wel water nodig. Augustine krijgt dit op een relatief simpele manier voor elkaar: Met hulp van de gemeenschap heeft hij een groot gat kunnen graven, waar nu (door donaties van One World Citizens) water ingestort wordt dat vanuit Nairobi via vrachtwagens vervoerd is. Heel de gemeenschap heeft dorst, maar toch wordt het water met rust gelaten en is er respect voor het feit dat dat water voor de bomen is. Dit is de essentie van de community of life en no one left behind.
Dit is natuurlijk niet het enige voorbeeld, maar het laat wel goed zien wat One World Citizens doet. De jongere generatie heeft veel ideeën en visies voor de volgende stap wat betreft implementatie van het EC en SDGs, maar het is wel belangrijk dat we in ze geloven en ze steunen. Om dit te doen brengen we jongeren samen op bijvoorbeeld een Summercamp, zodat ze daar aan hun visies en ideeën kunnen werken en in contact kunnen komen met besluitvormers.
Lab Toekomstige Generatie
Als laatste spreker is Alide zelf aan de beurt namens LabTG. Veronique vraagt aan haar om te vertellen over hoe het Lab voort is gekomen uit het Netwerk van EC en Worldconnectors. Alide antwoordt dat het Lab is ontstaan in 2012, na de teleurstellende uitkomst van Rio+20. Hier werd besloten om geen High Commissioner for Future Generations aan te stellen. Na aanleiding hiervan werd er vanuit het netwerk van EC en Worldconnectors gedacht, waarom niet beginnen met een soortgelijke positie op te zetten voor Nederland. Uiteindelijk is dit het LabTG geworden, wat nu zelfstandig functioneert d.m.v. subsidies.
Toch is de relatie met het EC nog altijd sterk. Intergenerationele solidariteit is dan ook de kern, en alles draait binnen LabTG om intergenerationele rechtvaardigheid. Het EC wordt expliciet genoemd in de missie en visie. Maar ook als er kwesties worden aangedragen, is het EC een afwegingskader dat wordt meegenomen als leidraad in het opstellen van een uitspraak. Dus, als de ombudspersoon een uitspraak maakt, wordt dit gebaseerd op de rechten van de mens, maar ook op het EC. Juist het EC is hierin belangrijk omdat het geen VN-document, maar een people’s document is. Dit betekent dat ook op plekken waar een zwakke overheid is, mensen met het EC oplossingen kunnen bereiken.
Daarnaast is het belangrijk om te benadrukken dat het LabTG bij EC en Worldconnectors wil blijven. Alle leden zijn van waarde om het werk te versterken en we organiseren ook regelmatig bijeenkomsten samen. Ook met het oog op samenwerking met andere initiatieven in het buitenland is het EC onmisbaar.
Break-out rooms
Na de vier presentaties gehoord te hebben, is het tijd voor de deelnemers van de deep dive om actief mee te praten. Om dit te doen, worden de deelnemers in break-out rooms geplaatst, waarbij ze de vraag wordt meegegeven om te bedenken hoe de inspiratie van het EC praktisch kan worden gebruikt.
15 minuten later komt iedereen weer terug en vragen Alide en Veronique wat er besproken is. Wat vooral naar voren komt uit de discussie, is dat het EC gebruikt kan worden als een basis voor samenwerking en verbinding: het EC als common ground. Ook wordt opgemerkt dat het een document is waar velen zich in herkennen. Zelfs voordat ze het EC ooit gelezen hadden, waren veel deelnemers al bezig met de waarden en missie van het document. Toch is het goed om dit expliciet te formuleren en codificeren, zodat je beter bewust kunt zijn van waarom je dingen doet. Het voorkomen van de checklist mentaliteit dus.
Afsluiting
Alide benadrukt nog een keer dat er vanuit het ECI en EC Nederland veel materialen zijn ontwikkeld die allemaal te vinden zijn op de website (1, 2). Denk bijvoorbeeld aan de app Mapting die op de vorige deep dive besproken is of het EC bordspel dat ontwikkeld is om op een laagdrempelige manier het EC te ontdekken. Maar ook de masterclasses die aangeboden worden. Dit zijn allemaal instrumenten die het EC praktisch kunnen maken. Hierna worden de sprekers en deelnemers bedankt voor een mooie avond en wordt de zoom sessie afgesloten.
Tot slot
Alle verslagen en videomateriaal van de drie deep dives zijn te vinden op de website van Worldconnectors. Op 17 januari hebben Alide Roerink en Paul Lubbers de ontstaansgeschiedenis van het EC document en de organisatie Earth Charter International (ECI) besproken. Twee weken later waren Alicia Jiménez, Tonia Moya en Mirian Vilela te gast om te vertellen over hun werk bij het ECI en partner organisaties en wat zij doen om het EC te ondersteunen. In de laatste sessie gaat het over wat het EC voor jou kan doen en hoe het document tot leven kan worden gebracht.
Tuesday 31 January 2023 was another Earth Charter deep dive, which is the second one of a three–part series meant to introduce Worldconnectors to the Earth Charter (EC) document. The first session discussed the political context of the creation of the document as well as the value created by the EC. We talked about the ability the EC holds to inspire people to action and the power of the organisation behind the document that sustains the EC movement. This session focussed on how members and supporters of EC can incorporate the values of the document into their everyday lives and professional projects. This is also relevant for Worlconnectors as an affiliate organisation of EC.
Couldn’t be there the 31st? See the recording of the session below, or read on for the report.
Introduction and welcome
Around 18:30, when most participants have logged into the Zoom call, Veronique Swinkels and Alide Roerink open the session by welcoming everyone and introducing the speakers for the evening: Alicia Jiménez, who works at the Earth Charter International (ECI) secretariat as director of programmes and Tonia Moya who is the executive director of Green Cross Sweden and a board member of Green Cross International. Mirian Vilela, executive director of ECI, will also be joining the session later to talk a bit about her work.
After introductions are made, Veronique asks Alicia to share a paragraph of the EC that motivates and inspires her. Alicia takes the floor and explains that principle two, “Care for the community of life with understanding, compassion, and love”, is a sentence that moved her. The centrality of love especially, has stayed with her ever since the first time she read it and it made her see environmental protection in a completely different light, namely that you can also love that which you are trying to protect, and you do not have to only approach it from a logical, scientific angle.
What ECI offers
Following this, Alicia is asked to kick off the presentation and talk about the work she does for ECI and how that overlaps with the work of affiliates. She starts by explaining that ECI is an organisation that is a small core of the bigger Earth Charter movement. It is a coordinating body that operates highly decentralised and does not give anyone guidelines or instructions, but instead provides motivation and tools that can connect people. The ECI itself exists out of two sub–organisations. The first one is the secretariat, which works like an NGO and works on communication and information provision between all the different actors and partners working with the EC. They gather stories of people and projects all over the world and provide a central information hub where these stories are gathered. In that way, they hope to inspire new action and keep the EC values alive.
The second part of ECI is the Earth Charter Centre for Education and Development. To illustrate what this Centre does, Alicia starts sharing her screen with the participants to show the website of ECI. As she opens the website, we see a slogan popping up: “Turning conscience into action”. Alicia points out that this is ECI’s slogan since 2020 and that it embodies what ECI wants: not just to inspire, but to also undertake action.
She then clicks through the website until a world map appears on the screen. On this page, you can find an overview of projects and organisations that are doing work related to the EC. It also includes some stories and events, as well as partner organisations, affiliates and educators. Having a central hub of information helps maintain and sustain the movement, as it is good to see that people are actively engaging with EC. However, Alicia goes on to explain that it is a lot of work to compile a map like this. So if anyone has any stories, about an organisation or person that is doing good work, that you want to share, then please reach out to us so we can put them on the website. That would be one way in which you personally can support ECI.
Then, the Education Centre. The activities organised there are slightly different, but they still promote the vision of EC. The campus is located on the UN Mandated University for Peace in San José, Costa Rica and you are always welcome to join the (online) masterclasses. For example, there is one course for young people called Leadership, Sustainability & Ethics (LSE) Online Course, which is a 10–week course that brings people together from all over the world (right now over 500 people are enrolled). Another resource that is available via the website is a podcast series, that you can listen to for free and can be very inspirational. Further, you can check out the resource materials that are all free to access, for example, print versions of the EC document or presentations that can be downloaded, to name two examples.
A different interesting resource is the app Mapting, which works a little like Instagram. Here people can share pictures and videos with a focus on actions that implement SDGs and connect to EC. It is a great app to use, for example, within schools that are raising awareness about sustainability. While Alicia is explaining this, a question pops up in the chat: Regarding ECI’s target audiences (the people, governments at all levels, corporations, SMEs), how is the focus divided across those? For example the Mapting app. Who is it for?
Alicia answers that this is mostly for young people (18+) and that Mapting connects well with something like the Young Leaders programme. The other focus of ECI is on educators on all levels, elementary, high school and university. Mapting also works for them, as it is a great way to engage students. In regards to business, there are courses that target them (e.g. Business and Development courses), but the strongest focus is on educators and young people, although ideally this would be expanded. Another area of emphasis is the dialogue with UN processes, it is something ECI always tries to do and we have always had good connections with UN agencies. For example, something we would like is to be endorsed by the UN General Assembly, despite not being successful yet. But, we have been accredited now, which means EC gets to be more involved with UN processes. This is also something where ECI could use support from affiliates.
Here, Veronique takes over and asks Tonia, as an affiliate of ECI, to explain how her work connects to ECI and what her involvement is. Tonia answers by repeating her position, that she is the executive director of Green Cross Sweden and on the board of Green Cross International. And that, when she came into contact with the EC document, she immediately loved the emphasis on and inclusion of indigenous peoples. Furthermore, through her work at Green Cross, she has utilised EC in almost every event and forum she can think of, and it should be part of many more. For example, EC values should be part of national security programmes. It is such an inspiring document, attached to a worldwide movement and it is so interesting to hear which new initiatives Worldconnectors can bring to that network.
Meanwhile, Mirian entered the Zoom call and is welcomed by Veronique. However, before Mirian takes over, Alicia has one more point to add. She wants to highlight the existence of the EC Social Network, where people involved with EC can sign up and create a profile. It functions like Facebook, a social network thus, but it is internal to the EC network and not open to public access. It is a great tool to reach out to other people that are working with EC.
Mirian follows this up by stating that the key challenge of ECI is communication. It is figuring out how we communicate what people all over the world are doing. We do have the policy that at least on our website we communicate what people are doing with EC. It does not matter if it is an organisation or an individual, as long as they are doing something with EC we want to communicate that on our website. That is also what the EC Social is for. It is a way for people to communicate. And a space for someone to say, for example, that they wrote something about EC and can share it there.
Coming back to the challenge of communication, one function of the secretariat is to help take inventory and categorise what is happening, and put all this information together. And, yet, people still do not have all the information, but we try to communicate via social media, through news flashes and a Google group. It is important to try to communicate from all ends of the network. In this regard, EC Social is just an extra effort to connect people working with EC with each other.
While Mirian is explaining this, the link to register for EC Social is shared in the chat. Alide remarks that this is a very interesting site, she herself is already on it, and that it is a great tool to use when looking for people that are working in the same fields of interests and/or localities as you are.
Breakout rooms
Veronique takes over and suggests the participants go into breakout rooms for 10 minutes to discuss what they can do in their own sphere of influence to promote EC. When everyone has come back to the main session, Veronique asks if anyone would like to share what they discussed. The overall feeling is that everyone feels very connected to the EC document and implicitly feels there is a lot of overlap between the work they do and the EC. However, it is difficult to put into words how this connection can be made explicit. One participant does mention that in a project she works on, EC is utilised as a good basis for creating a common understanding. People can come from two very different backgrounds, and both find EC very valuable for their own reasons. Having this in common, they can then work together and find common ground. Alide also points out that we can incorporate EC in all Worldconnectors projects, we could help each other in figuring out how.
Closing words
Alide then moves on to closing words and says that one thought that entered her mind is that there are so many projects where EC is an inspiration and that it is really hard to know all that is happening. From that understanding, it is no surprise ECI’s secretariat is struggling to gather all information. However, it is also encouraging to see that the document is still relevant so many years later and that there are so many ways in which people work with EC.
As for these Earth Charter deep dives, the last one is on 14 February, also from 18:30 until 20:00, and will have more or less the same structure: first the sharing of information (to hopefully inspire) followed by space for interaction through breakout rooms. Next time, we will have guest speakers as well: Michel Scholte of True Price and Impact Institute, Monique van Dam representing One World Citizens and Wim Oolbekkink, who will share how EC came alive in Doorn at Landgoed Zonheuvel.
To close the session, Veronique emphasises that if you are not yet registered for the next deep dive, please feel free to do so via this link. She also thanks everyone, both participants and speakers, for coming tonight, and hopefully we will see each other on 14 February.