Klimaatverandering is één van de grootste en meest actuele dilemma’s die de mensheid kent. Overheden, bedrijven en burgers zelf raken steeds meer betrokken en zijn steeds meer bereid te investeren in dit mondiale probleem. Om de doelstellingen uit het klimaatakkoord van Parijs te behalen zal er echter nog veel meer moeten worden geïnvesteerd. Om dit voor elkaar te krijgen worden er om de haverklap nieuwe klimaatcampagnes gestart om mensen een duurzamere levensstijl aan te laten nemen. Maar is dit wel effectief? En wat is de rol van gedragsbeïnvloeding hierbij? Stagiair Rutger Almekinders ging in gesprek met Danny van der Roest, gedragsexpert en oprichter van gedragsveranderingsbureau Maverick.

Mensen denken van zichzelf dat het hele rationele wezens zijn die weloverwogen beslissingen maken. Echter zijn de meeste gedragingen van mensen gebaseerd op automatische, onbewuste processen. Een (klimaat)campagne speelt eigenlijk altijd in op de bewustwording van een probleem maar het gedrag volgt hier dus niet automatisch uit. Eigenlijk zou het andersom moeten gebeuren, eerst moet het gedrag worden beïnvloed en daarna volgt de bewustwording vanzelf.

Ook moet de rol van ‘affect’ niet worden onderschat als het om een klimaatcampagne gaat. Er wordt veel gesproken over wat mensen allemaal wel niet verliezen als er niks of te weinig aan het klimaat wordt gedaan. Hierdoor krijgen mensen een negatieve connotatie met de boodschap waardoor ze zich er voor afsluiten. Inspelen op mensen hun angsten, de zogenaamde ‘fear appeals’, zijn zodoende vaak niet effectief, als het gaat om een klimaatcampagne werkt het positieve en constructieve beter.

Verder geloven veel mensen heilig in de effectiviteit van financiële beloningen, maar hier moet erg mee worden opgepast. Neem bijvoorbeeld de belofte dat je energierekening omlaag gaat als je minder gaat verbruiken door op een lagere temperatuur te wassen. De kosten zijn pas zichtbaar op de lange termijn en hoe weet je achteraf dat je kosten omlaag zijn gegaan doordat je tegenwoordig op 30 graden in plaats van 40 graden wast? Een ander probleem is dat als het financiële aspect de prikkel is om te verduurzamen dit betekent dat er geen intrinsieke motivatie is. Wanneer deze prikkel vervolgens wegvalt, zal daarmee ook het duurzame gedrag wegvallen. Vaak wordt er gezegd dat als mensen maar vaak zat het nieuwe gedrag uitvoeren het een automatisme wordt. Dit klopt dus niet, het heeft puur te maken met de beloning die je ervoor terug krijgt, is dit een externe beloning dan is deze dus afhankelijk van externe prikkels.

Intrinsieke motivatie kan worden gecreëerd door mensen het gevoel te geven gedrag te vertonen omdat ze dit zelf willen. Dit kan worden gedaan door een hele simpele beloning te geven zoals een bedankje geven. Deze beloning is zo simpel dat mensen bij zichzelf niet kunnen verklaren dat hun gedraging tot stand komt door het bedankje. Niemand gaat bij zichzelf denken, ik verbruik nu minder energie omdat ik een bedankje krijg. Hierdoor gaan mensen het gedrag aan zichzelf toeschrijven en niet aan de beloning waarmee de intrinsieke motivatie wordt opwekt bij mensen. Onbewuste beloningen zorgen voor het toeschrijven van gedrag aan interne factoren, in dit geval klimaat gerelateerd gedrag.

Lees hier het volledige interview

Op 4 juli om 15:30 vindt de viering van de Earth Charter Day plaats op Landgoed Zonheuvel te Doorn. Dit jaar is er ook een nauwe verbinding tussen Worldconnectors en Earth Charter Nederland aangezien het tevens een lanceringsmoment voor het Lab Toekomstige Generaties betreft.

Eerst zal er een experiment worden uitgevoerd met ons in het Openluchttheater onder begeleiding van Jan van de Venis en Jannet Vaessen. Hierna volgt er een reflectieve wandeling naar de Meewerktuin op het Landgoed waarbij Awraham Soetendorp een ceremonie begeleid waarin we stil staan bij de Suikeresdoorn (in 2015 geplant bij 15 jarig bestaan Earth Charter). Tot slot kunt u genieten van een diner waarin de Toekomstige Generaties ook zijn meegenomen; ‘Future Proof Food’, ingeleid door Natascha Kooiman (Smaackmakers) met wereldmuziek.

Mocht u er bij willen zijn, kunt u via deze link een kaartje kopen voor het evenement; https://campuslandgoedzonheuvel.nl/event/earth-charter-day/

Dankzij Cris Boonen kon deze editie van de Round Table plaatsvinden op het ministerie van Justitie en Veiligheid. Zo vlak nadat de (klimaat)verkiezingen waren geweest leek dit het uitgelezen moment voor een Round Table over de maatschappelijke voordelen en kansen die het klimaatakkoord biedt.

De verwelkoming van de aanwezigen werd gedaan door onze voorzitter Erik Thijs van Wedershoven die begon met de aankondiging dat Diederik Samson er helaas niet bij kon zijn. Hierna was het woord aan Richard Kooloos, Worldconnector en CSR manager bij ABN AMRO, en Lena Euwens, Worldconnector en directeur van ‘Trees for all’ die als moderatoren fungeerden.

Vervolgens werd het woord gegeven aan Liesbeth van Tongeren die vertelde over hoe het politieke debat ten opzichte van duurzaamheid zich heeft ontwikkeld over de jaren heen. Om mensen zo veel mogelijk te betrekken bij verduurzaming moet hen een klimaatakkoord worden voorgehouden wat klein en behapbaar is. Hierbij moet ook worden benadrukt dat de terugverdientijd irrelevant is, het is een investering in het klimaat zonder terugverdienmodel. Ook vertelde ze dat mensen naar vermogen moeten bijdragen aan het klimaat.

Hierna volgde de break-out sessies waarbij er aan drie tafels werd gediscussieerd over drie verschillen aspecten van het klimaatakkoord. De sociale voordelen die het klimaatakkoord teweeg kan brengen onder begeleiding van Mariette Patijn, de economische voordelen onder begeleiding van Dirk Elst en de leefomgevingsvoordelen onder begeleiding van Tessa van Huut van VNG International.

Economische voordelen klimaatakkoord

Aan de tafel over de economische voordelen was iedereen het er over eens was dat er een bepaalde visie moet worden nagestreefd die klein, behapbaar en dichtbij is. Hierbij moet worden gelet op het geven concrete praktische oplossingen waarbij grote abstracte termen moeten worden vermeden zodat de gedragsverandering transparant gemaakt wordt. Er werd benoemd dat er 3 paden zijn die bewandeld kunnen worden naar een duurzaamheidstransitie. Of de burgers worden direct betrokken, of de burgers worden betrokken middels bedrijven, of de transitie kan worden bewerkstelligt met regelgeving.

Verder werd opgemerkt dat het van belang is dat mensen worden ontzorgd zodat er zo min mogelijk weerstand tegen verduurzaming. Dit kan bijvoorbeeld door mensen duidelijk te maken dat er geen inbreuk gemaakt zal worden op de portemonnee waarbij met name de lagere inkomens worden ontzien.

Ook kwam uit deze sessie naar voren dat er slimme marketingstrategieën gebruikt kunnen worden om zo de schaal te vergroten van waarop verduurzaming plaatsvindt.

Een concreet idee dat uit deze sessie kwam was het gebruik van een infographic om verduurzaming weer te geven. Hiermee kan middels het schetsen van scenario’s op een visuele manier getoond worden waar we heen bewegen met de verduurzaming. Verder kwamen er ook enkele ideeën naar voren die vergunningen, onderhoud en subsidie van zonnepanelen betroffen. Nu is het zo dat er alleen individuele vergunningen te verkrijgen zijn waarbij de aanvraag een lang proces is. Het zou veel efficiënter zijn als er vergunningen beschikbaar worden gesteld voor hele woonwijken zodat alle omwonende de mogelijkheid hebben een zonnepaneel aan te schaffen. Ook zijn er schoonmaakdiensten voor het reinigen van de zonnepanelen, iets dat regelmatig gedaan moet worden voor een optimale werking van zonnepanelen. Echter zijn er weinig bedrijven die deze dienst verlenen en waar dus behoefte is aan meer aanbod. Tot slot zouden er subsidies moeten komen om het voor meer mensen mogelijk en aantrekkelijk te maken een zonnepaneel aan te schaffen.

Het Klimaatakkoord ter verbetering van de leefomgeving

Tijdens deze sessie werd eerst de (natuur)wetgeving besproken die mogelijk de implementatie van Regionale Energiestrategieën (RES’en) belemmert. Als potentiële oplossing, werd de city deals genoemd als oplossing. Dit zijn deals die gesloten zijn tussen het Rijk en met name de grote steden om de steden experimenteerruimte te bieden. In de gemeente Utrecht is een dergelijke deal gesloten aangaande luchtkwaliteit. Worldconnectors zou met het Rijk (en evt. met Brussel) kunnen overleggen om een dergelijke constructie breder toe te passen in ons land. De vraag is echter of dit nodig is of dat bijvoorbeeld de Crisis en Herstelwet niet reeds voldoende experimenteerruimte biedt.

Ook werd opgemerkt dat er veel kansen bij de landbouw liggen. Een oplossing is om meer ruimte aan de natuur te geven. Een ander idee is om een groot deel van het veenweidegebied onder water te laten zetten. Op deze manier vangt het gebied veel CO₂op. Er is echter nog geen verdienmodel hiervoor. De kunst is om op zoek te gaan naar alternatieve economische verdienmodellen.

Ook de waterschappen en drinkwaterbedrijven bieden een mogelijke oplossing voor de energietransitie. Er werd gesproken over thermische energie uit oppervlaktewater, afvalwater en drinkwater, ofwel TEO, TEA en TED.

Worldconnectors zou meest concreet aan de slag kunnen gaan via de provinciale politiek. Denk aan een masterclass ‘Parijs in de provincie’ met Provinciale Statenleden en bijvoorbeeld IPO. Er zijn veel nieuwe statenleden aangetreden en niet iedereen weet veel op het gebied van de energietransitie. Andere ideeën zijn: lobby via Kamerleden, het schrijven van een krantenartikel of ideeën pitchen bij de op te richten programmaraad van EZ.

Sociale voordelen klimaatakkoord

Aan de tafel over de sociale aspecten van het klimaatakkoord lieten de deelnemers zich heftig uit over klimaatsceptici en probeerde men te verhelderen waarom zo veel mensen op FvD hebben gestemd en wat hier wellicht aan gedaan kan worden. Het stemmen op FvD zou vooral voortkomen uit een gevoel van ontevredenheid en onzekerheid. Mensen die ontevreden zijn over sociale zekerheid zoals een baangarantie voor hun kinderen en onzekerheid over bijvoorbeeld hun pensioen.

Ook werd benadrukt dat klimaat een heel polariserend thema is waar zorgvuldiger en subtieler over gecommuniceerd moet worden, anders werkt dit averechts en zorgt dit voor meer FvD-stemmers. Vertel niet alleen maar wat mensen niet meer mogen doen maar geef concrete voorstellen die klein en te behalen zijn voor mensen.

Enkele voorbeelden die uit deze sessie kwamen zijn:

• Expertises toevoegen aan bestaande initiatieven. Zodoende wordt er een soort ‘klimaatsausje’ overheen gegooid om het verduurzamen te bevorderen.
• Vanuit verschillende gemeenschappen rolmodellen zoeken om zo mensen beter te kunnen beïnvloeden bij het aannemen van een duurzame levensstijl.
• Maak gevolgen van verduurzamende maatregelen simpeler en tastbaarder.
• Gebruik van een doordachte communicatie naar de burgers toe.

Aan het einde van deze break-out sessies werd een plenaire terugkoppeling gegeven door de tafelbegeleiders. We sloten de middag af met een borrel.