Tijdens voorgaande Dialogen en de RoundTable bespraken wij maatschappelijke vraagstukken als de betaalbaarheid van de energietransitie, migratie en vluchtelingen en biodiversiteit. Tijdens deze dialogen leerde wij weer hoe zeer deze thema’s eenieder raken, dat zich kansen opdoen voor burgers om betrokken te zijn en voornamelijk dat de wil en bereidheid er is vanuit de samenleving om dit ook lokaal aan te pakken. Deze bijeenkomst   stond in het teken van opwaartse krachten ofwel: burgerinitiatieven.

De avond werd geopend door co-voorzitter Jan Bouke Wijbrandi. Hij reflecteerde op de vorige bijeenkomsten en besprak de rol van  de burger. ‘Het is belangrijk om te erkennen dat er energie vanuit de samenleving komt en deze energie ook te benutten.’ Maar helaas is er vanuit politici vaak nog onmacht en onwil om burgers te betrekken. Het is onze taak om als Worldconnectors en Earth Charter vrienden als verbinders hier over na te denken en de democratische processen te versterken. Dat kan via burgerberaden, emancipatie van burgers, maar ook door te benutten wat burgers nu al doen en hun initiatieven te steunen. Toch is het vraagstuk niet opgelost door een oproep te doen van bottom-up, de acties moeten ook op andere niveaus in acht genomen worden en er moet aanhechting zijn tussen burgers en Den Haag.

Gerda Deekens

Gerda Deekens heeft samen met Silvia Oostwegel de maatschappelijke AEX, ofwel de MAEX, opgericht in 2015. De MAEX heeft als doel alle sociale initiatieven inzichtelijk te maken. Gerda vertelde ons hoe zij met de MAEX initiatieven van onderop kracht bij zet.

Te vaak werden burgerinitiatieven nog gezien ‘als geneuzel uit de wijk’, maar burgercollectieven zijn vaak de motor achter sociale innovatie en maatschappelijk rendement. Wanneer zij goed benut worden, zijn we van enorme waarde. De MAEX brengt al deze initiatieven, enerzijds om te laten zien wat er allemaal bestaat en anderzijds om dit te koppelen aan ‘de systeem wereld’ van overheden, banken en stakeholders. Verder zijn er tools ontwikkeld om te zorgen dat geld dat vanuit de overheid aan gemeentes gegeven wordt voor sociale initiatieven ook sneller daadwerkelijk bij de initiatieven terecht komt. Een tool om het gemakkelijker te maken voor investeerders en banken om te investeren en doneren en een tool om maatschappelijke impact te meten door middel van een social handprint. Hierin zijn de SDGs leidend. Gezien het overkoepelende aspect van de SGDs fungeert het als maatstaf voor impact.  Hierdoor is het  inzichtelijk wat burger initiatieven voor impact hebben. Al deze tools zijn er om de maatschappelijke stand van het land te kunnen duiden.

Het systeem

Vervolgens werd het woord gegeven aan vier panelleden, waaronder Wim Oolbekkink (Stichting SBI), Mena Leila Kilani (SDG Nederland) en Sam Blokker (Worldconnectors) en Gerda. Aan hen werd de vraag gesteld wat in hun ogen de rol van maatschappelijke organisaties en burgerinitiatieven is binnen de vernieuwing van de bestuurscultuur?

Er werd benoemd dat het belangrijk is voor burgers om de lokale stakeholders te leren kennen, de burgers actief betrekken bij plannen en bestuurders toegankelijk te maken, zodat het daadwerkelijk een gedeeld project wordt. Verder werd er gezegd dat het voor burgers makkelijker gemaakt moet worden om toegang te krijgen tot de verschillende invloedsferen.

Al snel monde dit panel gesprek uit tot een levendig en inspirerend plenair gesprek dat ging over welke rol maatschappelijke organisaties en burgers moeten hebben ten op zichten van de overheid. Dit kan via meerdere vormen of stratgieen waarin elke keer een ander soort gesprek moet gevoerd. Er tegen aan schurend; werken binnen de kaders van het systeem of het systeem bekritiseren binnen de kaders van de wet. Ook werd er gesproken over de vraag wat goed bestuur inhoud, hoe vertrouwen in bestuur kan groeien en over de vraag hoe we goede bestuurders opleiden.

Het was een inspirerende avond waarin veel energie was voor het besproken onderwerp. Er zal tijdens de volgende bijeenkomsten dan ook zeker ruimte zijn om dit verder uit te werken. De energie van de verandering van onderop moeten we vast houden en tijdens de Roundtable van 23 juni as zullen wij hier dus ook meer aandacht aan besteden. Het activeren van het burgerinitiatief is nu in de eerste fase; wij zullen bij de volgende bijeenkomst concreet maken wat dit inhoud voor het moedige gesprek.

Dialogen ‘Duurzaam Doorpakken’ – 9 maart 2021

In  aanloop naar de Tweede Kamer Verkiezingen van 17 maart 2021, houden Worldconnectors en Earth Charter Nederland  drie on line dialogen met als motto ‘Duurzaam Doorpakken’. Doel is de SDGs te concretiseren gericht op thema’s die in de verkiezingscampagne actueel zijn: ‘Klimaatrechtvaardigheid – Betaalbare Energietransitie’, ‘Duurzaam Landgebruik en Biodiversiteit’ en ‘Migratie en Vluchtelingen’. In een vierde bijeenkomst – een Roundtable – die ná de verkiezingen plaatsvindt, zullen we terugkijken en een gezamenlijke (re)actie bepalen richting kabinetsformatie en samenleving.

In de opzet van de dialogen, heeft een  externe ‘aanklager’ het openingswoord, gevolgd door twee interne ‘verkenners’. Er volgen discussies in subgroepen waarna we plenair verslag doen en een interne ‘verbinder’ een oplossingsrichting presenteert.

De reis van de vluchteling is er niet beter op geworden

Politicologe, journalist en programmamanager bij Stichting Democratie en Media Ayaan Abukar begon de avond met een sterke aanklacht. We bevinden ons momenteel in een impasse, aldus Abukar die ook actief is in de Somalische Diaspora.  Het ontbreekt aan echte oplossingen in de politiek, in plaats daarvan blijft het maar bij cosmetische ingrepen. Abukar mist leiderschap aan de linker kant en vraagt zich af waarom politici het voortdurend over draagvlak hebben, terwijl migratiebeleid toch over mensen gaat. In het debat lijkt het taalgebruik steeds ‘rechtser’ te worden  en in debatten floreren de one-liners. Wat moeten we met typeringen als realistisch met de vluchtelingenproblematiek omgaan en een nuchter migratie beleid? Wat moeten we met de echte vluchteling? Die is er niet is, elke situatie is anders en de ene mens heeft niet meer recht op de titel vluchteling dan de andere. ‘Stap uit het hokjes denken.’

‘Draagvlak komt niet van boven af, dat creëer je. ’

Waarden en normen moeten weer op de voorgrond komen in de migratie discussie, vindt verkenner Jan Pronk, voormalig minister van Ontwikkelingssamenwerking, oud topman van de VN en huidig voorzitter van Earth Charter. Hij had een beleidsverkenning op papier gezet en lichtte deze toe. Hoe bewerkstellig je in de komende formatie dat er een migratiebeleid tot stand komt gebaseerd op principia? Beleid moet uitgaan van de feiten. Daarnaast moet je verwachtingen documenteren en alsmaar de vraag stellen: hoe zou het gaan als je géén beleid voert? Beginselen en principes van de samenleving liggen ten grondslag aan migratiebeleid.  Over gedeelde beginselen en principes moeten we nadenken, deze in beleid opnemen en zo het draagvlak versterken. ‘Draagvlak komt niet van boven af, dat creëer je. ’

In polarisatie bevinden zich ook kansen

Mpanzu Bamenga bood in zijn verkennende rol perspectief, en wellicht hoop voor de toekomst door terug te kijken op zijn eigen ervaringen. Als kleine jongen vluchtte Bamenga in 1994 samen met zijn moeder vanuit toenmalig Zaïre (het huidige DR Congo) naar Nederland. Nu is Bamenga gemeenteraadslid voor D’66 in Eindhoven  en coördinator en co-founder van het Inclusion Leaders Network (​INCLEADERS). In zijn verhaal heeft hoop altijd de overhand gehad. Bamenga herkent de leiderschapscrisis, er is een gebrek aan sterke visie over waar we naar toe willen op het gebied van vluchtelingen en migratie. Maar hoe leidt je mensen überhaupt door de alsmaar dikker wordende mist van desinformatie, hokjes denken en technologische bubbels. Met daartegenover de rechtstaat en de vraag hoe je omgaat met de regels van verschillende staten en of je overtredingen van zowel staten als migranten harder moet aanpakken. Of ga je uit van principia zoals Pronk bepleit.

Polarisatie is overal aanwezig, maar daarin zijn wel kansen te ontdekken, vindt Bamenga. Het in gesprek gaan met de oppositie is de belangrijkste stap. Als je unaniem kan instemmen met een idee heb je het hele draagvlak weten te veranderen. Een voorbeeld waarin Bamenga in gesprek ging met de plaatselijke bevolking over het vestigen van een AZC laat zien dat het absoluut mogelijk is. Stel gerichte vragen over de zorgen van de mensen en besef dat deze niet over het hoofd mogen worden gezien. Wij zijn medeverantwoordelijk voor de gehele situatie. Het feit dat er zorgen zijn mag die verantwoordelijkheid niet in de weg zitten. Men wil zich gehoord voelen; erken de verschillende belangen en toon leiderschap.

Subgroepen

Na deze duidelijke boodschappen gingen de deelnemers met elkaar in gesprek in kleine groepen, elk met een eigen opdracht.

Welke moedige gesprekken – van wie met wie – moeten worden gevoerd om op het thema door te pakken?

De moedige gesprekken moeten gevoerd worden, op basis van onderliggende principes. Daarin is geen behoefte aan nieuwe grote beleidsvisies, laten we exploreren waar het wél goed gaat. Betrokkenen zelf moeten aan deze dialogen deelnemen – zowel vluchtelingen en migranten als mensen die zorgen/angst hebben over de aanwezigheid van vluchtelingen en migranten in hun eigen omgeving. Bij het voeren van deze moedige gesprekken moeten we erkennen dat er sprake is van culturele verschillen en diversiteit. We zullen moeten accepteren dat we niet alles kunnen controleren in dynamische processen.

Welke dilemma’s en tegenstrijdige belangen zien we?

Angst speelt een belangrijke rol, en de vraag welke sterke emotie je tegenover angst kan zetten in het debat. Tegenstrijdigheden spelen ook binnen en tussen de verschillende bewegingen die zich inzetten voor meer gelijkheid. Hierin zit ook een rol voor de media. Voor veel mensen is het helemaal niet zo duidelijk hoe het debat in elkaar steekt. Deels door  desinformatie en door de moeilijkheid  om aan de juiste informatie komen. Er is een neiging om maximaal in te zetten op kwetsbare vluchtelingen maar dan kun je niet ook arbeidsmigranten toelaten, vinden sommigen. Er zijn tegenstrijdige belangen rond arbeidsmigranten en vluchtelingen.

Wat zijn de kansen en vergezichten die als gezamenlijke doelen kunnen dienen en die de verschillen kunnen helpen overbruggen?

Het vergezicht vestigt zich in het idee om niet meer bang te zijn voor verschillen. Laten we het daar  in onze eigen woonomgeving met elkaar over hebben, met de buren bijvoorbeeld. Laten we in gesprek met elkaar de beeldvorming rond de migratieproblemen doorbreken. Een idee van een geheel andere orde is  om een Engelstalig officieel erkend praktijk examen te initiëren voor jonge vluchtelingen die de Engelse taal sneller oppakken dan de Nederlandse. En: traditioneel leiderschap is niet het enige, juist met de activistische generaties van nu is er een grote kans voor een bottom-up beweging.

Je ziet het draagvlak niet, maar het is er wel

Het blijft een kwestie van een lange adem hebben, concludeert verbinder Eduard Nazarski, voormalig directeur van Amnesty International Nederland en nu actief in het Europese netwerk voor Migratie en Vluchtelingen. De realiteit blijft dat het probleem alleen maar groeit, mensen in nood te weinig hulp krijgen, dat de IND zijn problemen niet gaat kunnen oplossen en dat het migratiebeleid lijdt onder het taalgebruik van de leiders. Een dialoog tussen niet gelijkgestemden over angst en waarden is nodig en kansrijk. Je ziet het draagvlak niet, maar het is er wel. Er zijn zo veel initiatieven over het hele land, mensen zijn absoluut bereid om te helpen. Zoveel mooie lokale projecten die in stilte werken. Als we die kunnen verbinden, dan komt de dialoog op gang.